Το λαϊκό παραμύθι ως λογοτεχνικό είδος (προφορική λαϊκή λογοτεχνία)

Τα παραμύθια αιχμαλωτίζουν το κοινό για αιώνες, μεταφέροντάς το σε μακρινές χώρες γεμάτες μαγεία, περιπέτεια και θαύματα. Αυτές οι ιστορίες για πρίγκιπες και πριγκίπισσες, μάγισσες και μάγους και ζώα που μιλούν όχι μόνο έχουν διασκεδάσει αναγνώστες και ακροατές, αλλά έχουν επίσης διαμορφώσει πολιτισμούς και έχουν επηρεάσει την κοινωνία.

Σε αυτήν την ανάρτηση, θα εξερευνήσουμε τον μαγευτικό κόσμο των παραμυθιών, συζητώντας την ιστορία, τα θέματα και τη διαρκή δημοτικότητά τους.

Τα παραμύθια είναι ένα σημαντικό είδος της προφορικής λαϊκής λογοτεχνίας, το οποίο ως όρος περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα σύνθετων όσο και απλούστερων αφηγήσεων με ποικίλο περιεχόμενο όπως:

• μύθους ζώων
• παραμύθια μαγικά
• θρησκευτικά
• αινιγματικά
• νουβέλες
• ευτράπελες ιστορίες
• αλλά και μεγάλη ποικιλία ως προς τη μορφή, όπως π.χ. τα κλιμακωτά και τα απαντητικά…

Δεν είσαι ακόμα μέλος? Έλα στη συντροφιά μας >>>

Αυτοέκδωσε σήμερα το δικό σου παραμύθι >>>

Βασικός στόχος στα παραμύθια είναι η περιγραφή της κοινής εμπειρίας της ανθρώπινης ύπαρξης, στο χώρο και στο χρόνο, μέσα από τον κόσμο της φαντασίας. Μέσα από τα παραμύθια μεταφέρονται στο χρόνο τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε τοποθεσίας (οι αντιλήψεις, οι δεισιδαιμονίες, ο τρόπος έκφρασης), συντηρώντας με αυτόν τον τρόπο τη λαϊκή πολιτισμική ταυτότητα των χωρών αλλά και των τοπικών κοινωνιών απ’ όπου έχουν καταγραφεί. Επιπλέον, το παραμύθι λειτουργεί ως μέσο επικοινωνίας και σημείο συνάντησης διαφορετικών πολιτισμών.

Μέσα από αυτό το ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο διαπιστώνεται μια κοινή θεματολογία, καθώς και κοινά χαρακτηριστικά ως προς τη δομή. Αυτή η παρατήρηση, ήδη από τα χρόνια της αναγέννησης, οδήγησε στην προσπάθεια ταξινόμησης αυτού του υλικού και στην αναζήτηση της προέλευσης του με τελικό σκοπό τη δημιουργία μιας θεωρητικής φόρμας όπου θα ενταχθεί αυτό το υλικό.

Έτσι:
• δημιουργήθηκαν εθνικοί κατάλογοι των παραμυθιακών τύπων και των παραλλαγών τους για κάθε χώρα ξεχωριστά, διευκολύνοντας τη μελέτη αυτού του λογοτεχνικού είδους.
• αναλύθηκε η μορφολογία των μαγικών παραμυθιών και εντοπίστηκαν οι λειτουργίες που αποτελούν τα θεμελιώδη συστατικά μέρη του παραμυθιού.
• Επιπλέον, εντοπίστηκαν επτά «δρώντα πρόσωπα» τα οποία διαμορφώνουν επτά αντίστοιχους κύκλους δράσης με πολλαπλούς μετασχηματισμούς σταθερών και μεταβλητών στοιχείων οι οποίοι διαμορφώνουν την πλοκή του παραμυθιού (θεωρία Προπ).

• Τέλος διατυπώθηκε η θεωρία των «Επικών Νόμων» (18ος, A. Olrik) η οποία αναφέρει ότι:
α) τα παραμύθια αποτελούνται από μια ήρεμη εισαγωγή, την πλοκή και την κατάληξη που οδηγεί σε σταθερότητα.
β) οι επαναλήψεις είναι συχνές, κατά κανόνα τρεις, σπάνια τέσσερις. Π.χ .τρεις δοκιμασίες, τρεις επιθυμίες.
γ) ο πιο αδύναμος αρχικά αποδεικνύεται στο τέλος ο πιο ισχυρός.
δ) στο ίδιο επεισόδιο ενεργούν μόνο δύο πρόσωπα
ε) το φυσικό και υπερφυσικό αποτελούν μία και μοναδική διάσταση. Για παράδειγμα «…εκεί που ήταν ο κάβουρας, ανοίγει και βγαίνει ένα παλικάρι»
στ) παρατηρείται η έλλειψη υποκειμενικού βάθους η οποία δηλώνεται π.χ. με: την αοριστία στον χώρο και στον χρόνο ή με το ότι ο παραμυθιακός ήρωας, δεν έχει παρελθόν ή μέλλον μόνο παρόν κ.α.

Γενικά τα βασικά συστατικά στα παραμύθια αποτελούν:

• το μαγικό στοιχείο,

• το φυσικό και το υπερφυσικό αποτελούν τη μία και μοναδική διάσταση,
• τα συναισθήματα των ηρώων δεν περιγράφονται, εκτός και αν εξυπηρετούν την πλοκή,

• παρατηρείται έλλειψη σχέσης του ήρωα με το χώρο και το χρόνο. Όπως διαπιστώνουμε σε πολλά σημεία ο χώρος και ο χρόνος είναι αόριστος: π.χ. «Έγινε παλιά και ακόμη πιο παλιά πίσω από τις επτά θάλασσες…»,

• τα παραμυθιακά πρόσωπα είναι ανώνυμα και μόνα τους, δηλαδή η αλληλεπίδρασή τους περιορίζεται στο βαθμό που αφορά την πλοκή,

• η φαινομενική απλότητα, η εξιδανίκευση των προσώπων και των καταστάσεων καθώς και η ονειρική αλληλουχία, π.χ. «Έφεραν την κοπέλα και μόλις μπήκε στο δωμάτιο είδε έναν όμορφο πρίγκιπα, τόσο όμορφο που μπορούσε κανείς να κοιτάζει περισσότερο τον ήλιο παρά αυτόν. Αυτός της είπε την ιστορία του ότι το βράδυ ήταν άνθρωπος και την ημέρα έμπαινε στο φιδίσιο δέρμα του και γινόταν φίδι. Το κορίτσι άκουσε ότι εκεί κοντά ζούσε μια μάγισσα. Πήγε λοιπόν να τη βρει. Η μάγισσα της είπε…».

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό όμως κάθε ελληνικού παραμυθιού, είναι: Η τοπικότητα.

Τα γνωρίσματα της είναι:
α) η γλώσσα,
β) η αναφορά σε στοιχεία της ελληνικής παράδοσης καθώς και
γ) η προβολή του φυσικού περιβάλλοντος και του κλίματος.

Η γλώσσα δηλώνεται με χρήση τοπικών ιδιωμάτων.
Τα γνωρίσματα της ελληνικής παράδοσης υποδηλώνονται με στοιχεία από τον υλικό λαϊκό βίο ( π.χ σκεύη, ρούχα, κτλ) ή με στοιχεία ηθογραφικά όπως, π.χ. «ο πατρικός ρόλος που ελέγχει την ζωή της κόρης του».
Τα γνωρίσματα του φυσικού περιβάλλοντος υποδηλώνονται είτε άμεσα περιγράφοντας τη θάλασσα, το βουνό, τη τοποθεσία ή έμμεσα, π.χ. από το επάγγελμα ενός μυθικού ήρωα, όπως: ψαράς, βοσκός κτλ.

ΠΗΓΗ

Τα παραμύθια έχουν αιχμαλωτίσει τη φαντασία μας για αιώνες, εμπνέοντάς μας να ονειρευόμαστε, να ελπίζουμε και να πιστεύουμε στη δύναμη της μαγείας.

Είτε τα διαβάζουμε στα παιδιά μας, είτε τα παρακολουθούμε στη μεγάλη οθόνη, είτε απλά τα απολαμβάνουμε για τη διαχρονική ομορφιά τους, τα παραμύθια συνεχίζουν να μας μαγεύουν και να μας εμπνέουν.

Διάβασε ακόμα:

Αυτοέκδωσε σήμερα το δικό σου παραμύθι >>>

Δήμος Βελέντζας

Ο Δήμος είναι Συγγραφέας, Εκδότης βιβλίων –ψηφιακών και έντυπων– και Blogger. Ασχολείται επίσης με την Γραφιστική, την Κατασκευή Ιστοσελίδων και το Internet Marketing σε διάφορους τομείς. Ακόμη, είναι Μουσικός, Συνθέτης και Μηχανικός Ήχου.

tinyurl.com/8ks8wcb3